Του Πατρός Θεοφάνους
Θά ήθελα νά πώ δύο λόγια γιά τήν μυστική Ανάγνωση τών Ευχών τής Αγίας Αναφοράς.
Αλλά καί άλλων Ευχών, τής Θείας Λειτουργίας. Τό θέμα ανακινείται συχνά σέ θεολογικές καί Λειτουργικές συζητήσεις, είτε γραπτώς σέ άρθρα, είτε προφορικώς σέ ομιλίες καί Εισηγήσεις σέ Συνέδρια.
Καί η μέν συζήτηση δέν θά ενοχλούσε, ώς καλοπροαίρετη ενασχόληση μέ τό Θεολογικό περιεχόμενο τών Ευχών, στήν Πράξη όμως δημιουργεί μία αταξία, γιά νά μήν πώ σύγχυση. Όχι απλώς ώς πρός τήν Λατρεία, αλλά ώς λανθασμένη προσέγγιση τού Μυστηρίου.
Η θεία ευχαριστία ούτε θέαμα είναι,ούτε ακρόαμα.ούτε θεατρικό δρώμενο. Μπορεί φαινομενικά νά δείχνει ότι έχει αυτά τά στοιχεία,αλλά κανένα από αυτά δέν τήν προσδιορίζει.
Είναι πράξη καί μάλιστα είναι μυστηριακή πράξη αφού ενεργείται μέ τήν παρουσία καί διά τής παρουσίας τού Αγίου Πνεύματος. Δέν είναι δυνατόν νά προσεγγίσουμε, πολύ περισσότερο νά κατανοήσουμε τό περιεχόμενο αυτής τής Ιερής Πράξης.
Μόνο νά τήν ζήσουμε έχουμε τήν δυνατότητα,καί αυτό μέ τήν δύναμη τού Αγίου Πνεύματος.
Γι αυτό κι από τά Αρχαία χρόνια τό καθαυτό μυστικό στοιχείο τής θείας ιερουργίας φυλασσόταν όχι μόνο από τούς αμύητους,αλλά καί από τούς ατελείς ώς πρός τήν πίστη, ακόμη κι από όσους δέν λάμβαναν μέρος στήν θεία Κοινωνία δηλαδή στούς μετανοούντες, όπως τούς ονόμαζαν, οί οποίοι παρέμεναν στόν Νάρθηκα τού Ναού.
Τά κείμενα αυτά τά έλεγαν καί τά άκουγαν, μόνο όσοι είχαν τήν δωρεά τής χειροτονίας, δηλαδή οί ιερείς. Θέλω νά πώ, ότι ο μυστικός χαρακτήρας αυτών τών Ευχών τής Θείας Λειτουργίας, ιδιαίτερα τής Θείας Ευχαριστίας, κατα τήν οποία συντελείται ο Καθαγιασμός τών Τιμίων Δώρων, ήταν πάντοτε ουσιώδες στοιχείο τής Λειτουργικής Παράδοσης.
Τό μαρτυρούν αρκετά κείμενα Πατέρων τής Εκκλησίας.
Είναι αλήθεια ότι κατά τά μέσα τού έκτου Αιώνα, ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός επεχείρησε νά ανατρέψει αυτήν τήν Παράδοση μέ μία από τίς λεγόμενες Νεαρές, όπως λέγονταν τά άρθρα τής νομοθεσίας πού κατάρτισε. Αλλά ο Νόμος δέν ίσχυσε γιά πολύ, γιατί τό πλήρωμα τής Εκκλησίας επέστρεψε στά πρό τής Νεαράς ισχύοντα.
Οί μέχρι καί τόν 18ο Αιώνα κατά καιρούς υπομνήσεις, πού υπάρχουν σέ Πατερικά Κείμενα γιά Μυστική Ανάγνωση τών Ευχών, δείχνει ασφαλώς ότι εμφανίζονταν περιπτώσεις αντίθετης πρακτικής, αλλά πάντως ποτέ δέν παγιώθηκαν.
Οί πιό ανησυχητικές όμως περιπτώσεις απόπειρας καταργήσεως τής Μυστικής Αναγνώσεως τών Ευχών εμφανίστηκαν από τόν 18ο Αιώνα καί μετά καί μάλιστα ώς πρακτική στίς Εκκλησίες τών Ουνιτών.
Εχουν προηγηθεί οί απαιτήσεις μιάς λογικοκρατούμενης κατανοήσεως τών Ιερών Μυστηρίων πού αναπτύχθηκαν σέ Προτεσταντικά περιβάλλοντα.
Πάντως από τά τέλη τού 19ου αιώνα άρχισαν νά εμφανίζονται απαιτήσεις Εκφωνήσεως τών Μυστικών Ευχών σέ κύκλους Θρησκευτικών Οργανώσεων, φαινόμενο πού απετέλεσε κύρια πρακτική όλων σχεδόν τών Θρησκευτικών Οργανώσεων πού εμφανίστηκαν από τίς αρχές τού 20ου Αιώνα καί έπειτα.
Αλήθεια τί θά σήμαινε μία κατάργηση τής μυστικότητος τών Ευχών;
Οσοι γνωρίζουν τό περιεχόμενό τους, όσοι τίς μελετούν, αντλούν Θεολογικό Λόγο εξαιρετικής πυκνότητας καί ακρίβειας. Δέν θά ήταν επωφελέστερο διαιρωτώνται αρκετοί, νά μπορεί τό πλήρωμα τών πιστών νά παρακολουθεί τά τεκταινόμενα στήν Θεία Λειτουργία ακούγοντας τίς Ευχές;
Επίσης κανένας δέν αμφισβητεί ότι η Θεία Λειτουργία είναι Πράξη Κλήρου καί λαού.
Δέν πρέπει ο λαός νά γνωρίζει σέ ποιές προτάσεις καλείται νά πεί τό Αμήν;
Ενστάσεις καί ερωτήματα εκ πρώτης όψεως εύλογα.
Αλλωστε ο ίδιος ο Απόστολος Παύλος συνιστά στούς Κορινθίους νά γνωρίζουν οί πιστοί σέ πιά πρόταση απαντούν μέ τό – Αμήν – .
(Α.Κορ. 14-16 ).
Ομως εδώ, δέν πρόκειται γιά κείμενα, όπως είπα καί πάρα πάνω λογικού περιεχομένου, αλλά μυσταγωγικού. Η διαφορά είναι σημαντική.
Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, προσεγγίζοντας αυτή τήν μυσταγωγική διάσταση τού περιεχομένου τής Θείας Λειτουργίας, έγραψε ένα από τά εξοχότερα κείμενα Ερμηνείας της, τό έργο πού φέρει τόν τίτλο Μυσταγωγία, στό οποίο ενώ προσεγγίζει βήμα -βήμα όλα τά τεκταινόμενα καί λεγόμενα τής Θείας Λειτουργίας, δέν αγγίζει τό τμήμα τής Θείας Αναφοράς.
Είχε συνείδηση ότι επειδή δέν είχε Χειροτονία Ιερωσύνης, δέν έπρεπε νά προσεγγίσει καί νά κοινοποιήσει τό περιεχόμενό της, ώστε μηδένα μαθείν τήν Αγίαν αναφοράν μή έχοντα Χειροτονίαν.
(Λειμωνάριον, P.G 87,2872).
Ξαναλέω, η διαφορά ανάμεσα στή λογική καί στή μυσταγωγική σχέση μέ τά κείμενα τής Θείας Λειτουργίας είναι σημαντική. Η άγνοια αυτής τής διαφοράς, μετατρέπει τήν Θεία Λειτουργία σέ απλή Θρησκευτική Πράξη καί τής αφαιρεί τό υπερουράνιο περιεχόμενο πού έχει ώς παρουσία τής βασιλείας Τού Θεού.
Στήν Θεία Λειτουργία, δέν επεξεργαζόμαστε έννοιες ή ιδεολογήματα, αλλά ψηλαφούμε θαύμα. Είναι υπεραρκετές οί εκφωνούμενες νύξεις στόν διάλογο Διακόνου ή του Ιερέως καί Λαού, ώστε ο Λαός νά καταθέτει τήν συμμετοχή του μέ τό – Αμήν-.
Κατά τόν Αγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο πρέπει σιωπή τιμάσθαι τά Άγια καί Μυστικώς τά μυστικά φθέγγεσθαι καί Αγίως τά Άγια.
(λόγος κ.ζ, ε ΒΕΠΕΣ 59,215)
Visits: 0
